Bài tham gia Hội thảo khoa học “Tổng bí thư Trần Phú với cách mạng Việt Nam” nhân kỷ niệm 115 năm ngày sinh của đồng chí Trần Phú (1/5/1904-1/5/2019)

TỔNG BÍ THƯ TRẦN PHÚ VỚI LUẬN CƯƠNG CHÍNH TRỊ 1930

Nguyễn Văn Mão

Chủ tịch Hội khoa học phát tri nguồn nhân lực và nhân tài tỉnh LâmĐồng

Đồng chí Trần Phú sinh ngày 1/5/1904, trong một gia đình trí thức nho học giàu lòng yêu nước, quê gốc tại Đức Thọ, Hà Tĩnh. Ông đã trở thành người học trò ưu tú của Chủ tịch Hồ Chí Minh và là Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam khi mới 26 tuổi (năm 1930), Người đã cống hiến cả cuộc đời cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và của dân tộc.

Luận cương chính trị do đ/c Trần Phú dự thảo và được Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương tháng 10/1930 thông qua, là văn kiện quan trọng của Đảng, đã vận dụng những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lê nin về vấn đề dân tộc và thuộc địa và những luận điểm cơ bản trình bày trong Chính cương vắn tắt và Sách lược vắn tắt do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo được thông qua tại Hội nghị thành lập Đảng. Đã có nhiều nghiên cứu về ý nghĩa và những nội dung cơ bản của bản Luận cương chính trị đó, trong đó có việc so sánh với Chánh cương vắn tắt do Bác Hồ khởi thảo và thông qua tại Hội nghị thành lập Đảng tháng 2 năm 1930.

Cần khẳng định ngay rằng, những vấn đề có tính cốt lõi nhất về mục tiêu, con đường và mối quan hệ giữa 2 nhiệm vụ dân tộc và dân chủ, thể hiện trong hai văn kiện là có sự thống nhất. Tư tưởng: “Chủ trương làm tư sản dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản”(1) trong Chánh cương vắn tắt, một lần nữa được khẳng định lại trong Luận cương chính trị: “Xứ Đông Dương sẽ nhờ vô sản giai cấp chuyên chánh các nước giúp sức cho mà phát triển, bỏ qua thời kỳ tư bổn mà tranh đấu thẳng lên con đường xã hội chủ nghĩa”(2).

Giống như Chánh cương vắn tắt, Luận cương chính trị cũng xác định mâu thuẫn giai cấp diễn ra giữa một bên là thợ thuyền dân cày và các phần tử lao khổ với một bên là địa chủ phong kiến tư bản và đế quốc chủ nghĩa. Đồng thời chỉ ra mối liên hệ mật thiết giữa cuộc đấu tranh chống phong kiến để thực hiện triệt để cách mạng ruộng đất (dân chủ “thổ địa cách mạng”) và chống đế quốc giành độc lập cho toàn cõi Đông Dương (cách mạng dân tộc) để đi lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua tư bản chủ nghĩa. Luận cương chính trị nhấn mạnh hai nhiệm vụ này có mối quan hệ khăng khít với nhau và vấn đề thuộc địa phản đế là cái cốt của cách mạng tư sản dân quyền. Đây là luận điểm xuyên suốt trong đường lối cách mạng của Đảng, thể hiện tính nhất quán về con đường, mục tiêu cách mạng của Đảng từ khi thành lập đến nay. Những luận điểm đó đã khẳng định tính đúng đắn ngay từ đầu trong đường lối cách mạng của Đảng - đó là nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

Bản Luận cương chính trị đã khẳng định lại nhiều vấn đề mà Chánh cương đã nêu ra như: đường lối cách mạng, lực lượng cách mạng, đoàn kết quốc tế, vai trò lãnh đạo của Đảng. Mặt khác, Luận cương chính trị của Trần Phú có những điểm sáng tạo hơn như đã đề ra phương pháp cách mạng, nguyên tắc Đảng của chủ nghĩa Mác-Lênin.

Có thể khảng định, bản Luận cương chính trị do đồng chí Trần Phú khởi thảo là một văn kiện quan trọng của Đảng Cộng sản Đông Dương nay là Đảng Cộng sản Việt Nam, là cơ sở để Đảng ta đề ra sách lược, chiến lược của Đang trong suốt quá trình đấu tranh bảo vệ chính quyền cách mạng. Luận cương chính trị là đóng góp lớn lao của đồng chí Trần Phú về những nguyên tắc xây dựng Đảng kiểu mới, nhất là thể hiện tư tưởng của Nguyễn Ái Quốc đã được đề cập trong Đường Kách Mệnh và hoạt động thực tiễn của Người về xây dựng một Đảng cách mệnh – Đảng Cộng sản ở Việt Nam. Đánh giá dự thảo Luận cương chính trị, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Trong bản cương lĩnh cách mạng tư sản dân quyền năm 1930, Đảng ta đã nêu rõ nhiệm vụ chống đế quốc, chống phong kiến, thực hiện độc lập dân tộc, người cày có ruộng. Cương lĩnh ấy rất phù hợp với nguyện vọng thiết tha của đại đa số nhân dân ta là nông dân. Vì vậy, Đảng đã đoàn kết được những lực lượng cách mạng to lớn chung quanh giai cấp mình. Còn đảng phái của các giai cấp khác thì hoặc bị phá sản, hoặc bị cô lập. do đó, quyền lãnh đạo của Đảng ta – Đảng của giai cấp công nhân – không ngừng củng cố và tăng cường”.(3)

Cùng với việc thông qua luận cương, Hội nghị Trung ương 10-1930, đã đánh dấu sự trưởng thành về nhiều mặt của Đảng. Hội nghị đó bầu ra Ban Chấp hành Trung ương mới do đồng chí Trần Phú làm Tổng Bí thư. Và ngày 11-4-1931, tại phiên họp thứ 25 Hội nghị toàn thể Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản lần thứ XI đã có được sự ủng hộ hoàn toàn và ra quyết định: “Đảng Cộng sản Đông Dương trước đây là một chi bộ của Đảng Cộng sản Pháp, từ nay được công nhận là chi bộ độc lập thuộc Quốc tế Cộng sản”(4). Đó là một trong những yếu tố thuận lợi, tạo điều kiện cho Đảng ta củng cố và phát triển trong tình hình vô cùng khó khăn lúc bấy giờ.

Tuy nhiên, không thể không đề cập đến những văn kiện của Ban Chấp hành Trung ương Ðảng tại Hội nghị Trung ương (tháng 10 năm 1930) phê phán "sai lầm" của Hội nghị thành lập Ðảng Cộng sản Việt Nam do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc chủ trì và thông qua Chánh cương sách lược và Ðiều lệ của Ðảng. "Những sai lầm" đó gồm:

- Về phương pháp thành lập Ðảng: không lựa chọn những phần tử ưu tú trong các tổ chức tiền thân của Ðảng để kết nạp vào Ðảng, mà hợp nhất các tổ chức đó.

- Về chính trị: Vấn đề ruộng đất "không rõ ràng và có chỗ không đúng" như chia địa chủ thành đại, trung, tiểu địa chủ và chỉ tịch thu ruộng đất của đại địa chủ; lợi dụng trung, tiểu địa chủ, ít ra cũng làm cho họ đứng trung lập. Ðối với giai cấp tư sản thì cho rằng, phải lợi dụng những tư sản chưa lộ mặt phản cách mạng. Những quan điểm trên đều là những điều sai lầm về sách lược và "tỏ ra rằng chỉ lo đến việc phản đế, mà quên mất lợi ích giai cấp tranh đấu ấy là một sự rất nguy hiểm" (5).

- Về Ðiều lệ và tên Ðảng: trong hệ thống tổ chức của Ðảng, bỏ mất cấp xứ, Trung ương phải trực tiếp chỉ đạo cấp tỉnh, như vậy sẽ không còn thì giờ để giải quyết những nhiệm vụ quan trọng của toàn Ðảng. Ðảng mang tên Ðảng Cộng sản Việt Nam, thì không bao gồm được giai cấp vô sản của Cao Miên và Lào, hai xứ ấy có quan hệ chặt chẽ với Việt Nam về chính trị và kinh tế.

Xuất phát từ những lý do trên, Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Ðảng (tháng 10/1930) quyết định "Thủ tiêu chánh cương sách lược và Ðiều lệ cũ của Ðảng, lấy kinh nghiệm trong thời kỳ vừa qua mà thực hành công việc cho đúng như Án nghị quyết và Thơ chỉ thị của Quốc tế Cộng sản" (6). Hội nghị quyết định bỏ tên Ðảng Cộng sản Việt Nam, lấy tên Ðảng Cộng sản Ðông Dương.

Thế nhưng thực tiễn đã chứng minh, những điều bị coi là "sai lầm" lại chính là những sáng tạo đúng đắn của Nguyễn Ái Quốc trong việc vận dụng, phát triển chủ nghĩa Mác - Lê-nin, phù hợp với điều kiện cụ thể của công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng nhân dân lao động ở Việt Nam và thành lập Ðảng Cộng sản Việt Nam.

Sở dĩ có quyết định trên của Ban Chấp hành Trung ương Ðảng và Tổng Bí thư Trần Phú lúc đó chủ yếu là do sự chỉ đạo gần như tuyệt đối của Quốc tế Cộng sản về tư tưởng chính trị và tổ chức. Có thể thấy rõ điều đó khi đối chiếu với những luận điểm của Quốc tế Cộng sản nêu ra trong Ðề cương về phong trào cách mạng ở các nước thuộc địa và nửa thuộc địa của Ðại hội lần thứ VI của Quốc tế Cộng sản, ngày 1 tháng Chín 1928 và Nghị quyết về Ðông Dương (tháng 12 năm 1929). Đó là quy định những điều kiện thành lập Ðảng Cộng sản cũng như cải thiện thành phần xã hội của Ðảng Cộng sản, vì cho rằng thành phần của các tổ chức cộng sản đang tồn tại năm 1929 ở Ðông Dương rất phức tạp, do vậy, "cần phải tập hợp lại hết thảy những cái gì ưu tú nhất, cách mạng và tích cực trong tất cả các nhóm, trên cơ sở một cương lĩnh hành động rõ ràng minh bạch. Ðây là nhiệm vụ trung tâm, là nghĩa vụ của tất cả mọi người cộng sản Ðông Dương" (7). Ðồng thời, cũng phải đề phòng hành vi chia rẽ của các nhóm cũ mang vào trong Ðảng. Ðảng Cộng sản nhất thiết phải là người cầm đầu phong trào cách mạng, giai cấp vô sản phải là giai cấp lãnh đạo, những chiến sĩ công nhân ưu tú nhất phải được đề bạt vào những chức vụ chỉ huy, trong Ban Chấp ủy Trung ương ít nhất phải bao gồm phần nửa số công nhân đó. Ðiều kiện quan trọng nhất là phải có một cương lĩnh chính trị phù hợp với đường lối chung của Quốc tế Cộng sản. Phải chọn những người cách mạng ưu tú nhất để đưa vào Ðảng Cộng sản thống nhất.

Quốc tế Cộng sản đã yêu cầu thái độ của Ðảng Cộng sản Ðông Dương đối với giai cấp địa chủ là phải "Tịch thu không bồi thường ruộng đất của địa chủ" tức là đánh đổ toàn bộ giai cấp địa chủ. Đối với giai cấp tư sản, Quốc tế Cộng sản nhận định: "Ðiều rõ ràng là giai cấp tư sản, trong toàn bộ của họ, không thể nào vượt quá giới hạn của chủ nghĩa quốc gia cải lương và với đà phát triển của cách mạng ruộng đất, nhất định họ sẽ nhảy qua hàng ngũ phản cách mạng..." (. Về phú nông, Quốc tế Cộng sản cho rằng, đế quốc Pháp tìm cách lôi kéo họ "vào mặt trận phản cách mạng bằng cách hứa hẹn những điều cải cách có lợi cho họ" (9). Trí thức và tiểu tư sản, theo Quốc tế Cộng sản, cũng không phải là lực lượng liên minh của giai cấp vô sản. Riêng trí thức, Ðề cương về phong trào cách mạng ở các nước thuộc địa và nửa thuộc địa nói rõ: họ là đại biểu kiên quyết nhất không những cho lợi ích riêng của giai cấp tiểu tư sản mà cả cho lợi ích của giai cấp tư sản, chỉ có một số ít thoát ly khỏi giai cấp họ, nhận thức được nhiệm vụ đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản và trở thành những người bảo vệ tích cực lợi ích vô sản. Còn giai cấp tiểu tư sản, Quốc tế Cộng sản cũng cho rằng "… không nên cường điệu khuynh hướng cách mạng của giai cấp tiểu tư sản thành thị, lại càng không nên xem những phần tử ít cách mạng nhất, tầng lớp tiểu thương, như là động lực của cách mạng" (10).

Ngoài các chiến lược và sách lược trên, Nghị quyết về Ðông Dương của Quốc tế Cộng sản, tháng 12-1929, còn ghi một điều kiện rất quan trọng là Quốc tế Cộng sản "chỉ có thể thừa nhận là tổ chức của Ðảng Cộng sản Ðông Dương... những tổ chức và nhóm hoàn toàn chấp nhận những quyết định của Ban Chấp ủy Quốc tế Cộng sản và của Quốc tế Cộng sản" (11).

Do đó, Ðảng ta không thể không chấp hành sự chỉ đạo của Quốc tế Cộng sản: "Hiện nay tuy Ðảng chúng ta chưa thành một chi bộ của Quốc tế, nhưng Quốc tế đối với Ðảng chúng ta cũng như đối với một chi bộ. Vậy bổn phận của chúng ta đối với Quốc tế cũng phải như các chi bộ Quốc tế thì sau mới gia nhập Quốc tế được" (12). Vậy là, những điểm chưa thống nhất giữa Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Ðảng (tháng 10-1930) với Chánh cương sách lược vắn tắt trên các vấn đề sách lược đối với các tầng lớp, giai cấp trong xã hội Việt Nam có nguyên nhân quan trọng là do bối cảnh lịch sử lúc bấy giờ, Ðảng ta (cả Nguyễn Ái Quốc, cả Trần Phú) không thể không tuyệt đối phục tùng đường lối Ðại hội VI Quốc tế Cộng sản và Nghị quyết về Ðông Dương của Quốc tế Cộng sản tháng 12-1929.

Thật may mắn, sau Hội nghị tháng 10-1930, Ban Chấp hành Trung ương Đảng, dưới sự chỉ đạo của Tổng Bí thư Trần Phú đã nghiên cứu, xem xét tình hình thực tiễn và đã nhận thấy những kết quả bất lợi của phong trào cách mạng, bắt nguồn từ hạn chế của tư tưởng chỉ đạo theo đường lối “tả khuynh” của Quốc tế Cộng sản. Ngày 18-11-1930, Ban Thường vụ Trung ương soạn thảo Chỉ thị về vấn đề thành lập Hội phản đế đồng minh; thành lập các tổ chức Nông hội, Đoàn Thanh niên Cộng sản, Hội Phụ nữ, Hội Cứu tế đỏ...Nhờ có sự điều chỉnh kịp thời về mặt chủ chương, đường lối, quan điểm của Đảng về vấn đề lực lượng cách mạng, đã từng bước khắc phục những sai lầm “tả khuynh”, cô độc, hẹp hòi, nhằm đoàn kết, tập hợp một cách rộng rãi tất cả các tầng lớp nhân dân, huy động mọi lực lượng tham gia cách mạng giải phóng dân tộc. Điều này có nghĩa là chỉ sau một tháng thôi, nếu như Hội nghị Trung ương tháng 10-1930 phê phán Nguyễn Ái Quốc thì Chỉ thị của Thường vụ Trung ương ngày 18-11-1930 lại hoàn toàn trở lại như tư tưởng Nguyễn Ái Quốc, đã nói lên sự sáng suốt vĩ đại về sách lược cách mạng ngay từ đầu của Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh cũng như ý thức thực tiễn sâu sắc, sự nhậy bén và sáng suốt về chính trị đã giúp Trần Phú và Ban Chấp hành Trung ương kịp thời điều chỉnh sách lược cho phù hợp thực tế.

Đánh giá về những đóng góp to lớn của đồng chí Trần Phú trong công tác tổ chức lãnh đạo, xây dựng Đảng, Ban Chấp hành Trung ương đã khẳng định: “Trên cương vị Tổng Bí thư đầu tiên, Trần Phú đã có những đóng góp to lớn trong việc xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Đồng chí tranh thủ mọi điều kiện để trang bị lý luận Mác - Lênin cho cán bộ, đảng viên, kiên quyết đấu tranh khắc phục những biểu hiện ấu trĩ tả khuynh, hữu khuynh trong Đảng. Đồng chí dành nhiều công sức để xây dựng và củng cố tổ chức, kiện toàn các cơ quan từ trung ương đến các xứ ủy và các đảng bộ, nhất là ở những vùng quan trọng, bị địch đàn áp. Đồng chí Trần Phú thường chỉ thị cho các cấp ủy Đảng phải xem xét tình hình địa phương mà đề ra chủ trương, biện pháp cho phù hợp”(13).

Anh dũng hy sinh khi mới 27 tuổi đời, gần một năm giữ cương vị Tổng Bí thư của Đảng, đồng chí Trần Phú đã trở thành biểu tượng của lòng kiên trung bất khuất và chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam. Tinh thần xả thân vì đất nước, vì nhân dân và ý thức thực tiễn sâu sắc, sự nhạy bén và sáng suốt về chính trị của đồng chí Trần Phú mãi mãi được các thế hệ người Việt Nam học tập, noi theo và tiếp bước trên con đường cách mạng mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, vì sự nghiệp dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.

Đà Lạt, tháng 4 năm 2019.

. ...............................

(1). Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, H, 1999, t. 2, tr. 2

(2). Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng Toàn tập, sđd, t. 2, tr. 94

(3). Hồ Chí Minh toàn tập, NXB CTQG, Hà Nội, 2011, t. 12, tr. 407

(4). Đảng Cộng sản Việt nam: Văn kiện Đảng Toàn tập, sđd, t. 3, tr. 309

(5) (6). Ði-a-côp, Xớc-kin, Quốc tế Cộng sản với vấn đề dân tộc và thuộc địa, NXB Sự Thật, Hà Nội, 1960.

(7), (, (9), (10), (11), (12). Ðảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Ðảng toàn tập, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.

(13). Lời điếu của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam đọc tại Lễ truy điệu và di dời hài cốt đồng chí Trần Phú, ngày 12-01-1999, Báo Nhân dân, 13-01-1999

(Nguồn: https://www.facebook.com/nhanlucnhantailamdong/)