VAI TRÒ CỦA ĐỘI NGŨ TRÍ THỨC TRONG VIỆC KHƠI GỢI NIỀM ĐAM MÊ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC SÁNG TẠO KỸ THUẬT THÔNG QUA CUỘC THI KHOA HỌC VÀ KỸ THUẬT DÀNH CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG, CUỘC THI SÁNG TẠO THANH THIẾU NIÊN NHI ĐỒNG VÀ HỘI THI TIN HỌC TRẺ TỈNH LÂM ĐÒNG

VAI TRÒ CỦA ĐỘI NGŨ TRÍ THỨC

TRONG VIỆC KHƠI GỢI NIỀM ĐAM MÊ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC SÁNG TẠO KỸ THUẬT THÔNG QUA CUỘC THI KHOA HỌC VÀ KỸ THUẬT

DÀNH CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG, CUỘC THI SÁNG TẠO THANH THIẾU NIÊN NHI ĐỒNG VÀ HỘI THI TIN HỌC TRẺ TỈNH LÂM ĐÒNG

                                                  Phan Linh Khánh

Phó Hiệu trưởng Trường Khiếm thính Lâm Đồng

Trong những năm qua, công tác nghiên cứu khoa học và áp dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất và đời sống tại tỉnh Lâm Đồng đã mang lại những kết  quả quan trọng, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển, nhất là trên lĩnh vực nông nghiệp, y tế, giáo dục, công nghệ thông tin, vật liệu xây dựng, bảo vệ môi trường... nhiều sáng kiến giải pháp kỹ thuật đã được nghiên cứu xuất phát từ nhu cầu thực tiễn và trở lại phục vụ thực tiễn một cách hiệu quả. Ngoài những sáng kiến giải pháp của đội ngũ trí thức, còn có không ít các sáng kiến giải pháp ứng dụng kỹ thuật đã được thẩm định đánh giá thông qua Hội thi Sáng tạo Kỹ thuật tỉnh Lâm Đồng là của những nông dân, công nhân trực tiếp sản xuất, tuy không tốn kém nhiều về kinh phí nhưng có sức lan tỏa và sức sống trong thực tiễn khá bền chặt. Bên cạnh đó còn có sự sáng tạo khoa học kỹ thuật của học sinh thông qua Cuộc thi Khoa học kỹ thuật dành cho học sinh phổ thông do Sở Giáo dục Đào tạo tổ chức, Cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng tỉnh Lâm Đồng do Liên Hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lâm Đồng và Hội thi Tin học trẻ tỉnh Lâm Đồng do Tỉnh Đoàn Lâm Đồng tổ chức hàng năm.

Cuộc thi Khoa học kỹ thuật dành cho học sinh phổ thông, Cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng và Hội thi Tin học trẻ tỉnh Lâm Đồng được xác định là sân chơi bổ ích, bình đẳng cho tất cả học sinh thanh thiếu niên nhi đồng. Thông qua các Cuộc thi, Hội thi đã tạo động lực cho hoạt động sáng tạo khoa học kỹ thuật trong ngành giáo dục và đào tạo, có thể coi là một biện pháp trọng yếu của quá trình nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Hoạt động sáng tạo kỹ thuật giúp cho giáo viên nâng cao được trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm, làm phong phú nội dung giảng dạy của sáng tạo kỹ thuật góp phần làm cho những nội dung đó mang tính thực tiễn cao, đáp ứng tốt nhu cầu của người học và của xã hội hiện nay. Hoạt động sáng tạo kỹ trong học sinh phổ thông đã thúc đẩy phong trào học tập, nghiên cứu khoa học và sáng tạo kỹ thuật, tạo cơ hội để học sinh thực hành nghiên cứu khoa học kỹ thuật. Các Cuộc thi, Hội thi đã góp phần giáo dục toàn diện học sinh phổ thông, mở ra cơ hội cho học sinh tiếp cận với thế giới khoa học vô cùng phong phú. Có thể khẳng định: Đối với giáo viên, hoạt động sáng tạo kỹ thuật giúp cho giáo viên nâng cao được trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm, làm phong phú nội dung giảng dạy của giáo viên góp phần làm cho những nội dung đó mang tính thực tiễn cao, đáp ứng tốt nhu cầu của người học và của xã hội hiện nay. Đối với học sinh, tham gia hoạt động sáng tạo kỹ thuật, nghiên cứu khoa học sẽ giúp các em nâng cao kiến thức, kích thích lòng ham mê nghiên cứu sáng tạo, giúp học sinh liên hệ lý thuyết và thực tế, phát triển tư duy, biết cách xử lý và giải quyết các vấn đề nảy sinh trong cuộc sống hàng ngày, rèn luyện kỹ năng và bồi dưỡng ý thức thái độ học tập. Ngoài ra, việc giáo viên và học sinh tham gia sáng tạo kỹ thuật, nghiên cứu khoa học sẽ giúp đổi mới việc dạy và học trong nhà trường phổ thông hiện nay, chuyển dần từ việc truyền thụ kiến thức đơn thuần sang việc rèn luyện phát triển năng lực cho học sinh theo Chương trình Giáo dục phổ thông mới 2018.

Căn cứ ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công văn số 6163/VPCP-KG ngày 11/12/2003 của Văn phòng Chính phủ về việc đồng ý hàng năm tổ chức Cuộc thi Sáng tạo dành cho thanh thiếu niên, nhi đồng toàn quốc, "Đề án phối hợp tổ chức Cuộc thi Sáng tạo dành cho thanh - thiếu niên, nhi đồng toàn quốc" đã được Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam và Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ký ban hành ngày 5/3/2004; Thông tư 38/2012/TT-BGDĐT ngày 02/11/2012 của Bộ Giáo dục và Đào tạo Ban hành Quy chế thi nghiên cứu khoa học, kỹ thuật cấp quốc gia học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông, UBND tỉnh Lâm Đồng đã chỉ đạo Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật, Sở Khoa học Công nghệ, Sở Giáo dục Đào tạo và Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Lâm Đồng cùng phối hợp tổ chức Cuộc thi sáng tạo thanh thiếu niên tỉnh Lâm Đồng (đối tượng dự thi là học sinh phổ thông từ Tiểu học đến Trung học, học sinh Trung cấp tại các trường Cao đẳng và thanh niên), Cuộc thi Khoa học kỹ thuật dành cho học sinh phổ thông (đối tượng dự thi là học sinh từ lớp 9 đến lớp 12) và Hội thi Tin học trẻ tỉnh Lâm Đồng. Các Cuộc thi, Hội thi đã được phát động rộng rãi, có quy mô lớn, có ý nghĩa thiết thực nhằm khơi dậy tiềm năng và phát huy tư duy sáng tạo của thanh thiếu niên trong tỉnh, giúp các em trau dồi kiến thức, rèn luyện kỹ năng sáng tạo, xây dựng ước mơ các em trở thành nhà sáng chế trong tương lai.

Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động sáng tạo khoa học và công nghệ của giáo viên và học sinh hiện nay ở các trường phổ thông trong tỉnh Lâm Đồng, Sở Giáo dục và Đào tạo Lâm Đồng đã tổ chức quán triệt trong đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên trong toàn ngành, nhất là cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông về mục đích, ý nghĩa và tầm quan trọng nghiên cứu khoa học của giáo viên và hoạt động sáng tạo khoa học công nghệ thông qua việc tổ chức học sinh tham gia các Cuộc thi, Hội thi và đưa vào kế hoạch hoạt động giáo dục hàng năm của các trường phổ thông, các Phòng Giáo dục và Đào tạo.

Sở Giáo dục và Đào tạo đã mời các nhà khoa học của Viện Khoa học Tây Nguyên, Trường Đại học Đà Lạt, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lâm Đồng tập huấn cho cán bộ quản lý, giáo viên cốt cán về Quy chế Cuộc thi - Hội thi, tập huấn cho giáo viên, học sinh về nghiên cứu khoa học, tập huấn cho giáo viên về công tác hướng dẫn nghiên cứu khoa học, cho cán bộ quản lý về công tác chỉ đạo và tổ chức nghiên cứu khoa học. Đặc biệt là bồi dưỡng lực lượng giáo viên trẻ có tri thức hiện đại và nhiều tâm huyết, say sưa trong nghiên cứu khoa học, sáng tạo kỹ thuật để hướng dẫn nghiên cứu khoa học cho học sinh.

Sở Giáo dục Đào tạo và Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lâm Đồng đã tăng cường phối hợp với các Viện nghiên cứu khoa học, các Trường Đại học - Cao đẳng, các Sở ngành trong việc khai thác nguồn lực về công tác nghiên cứu khoa học và tổ chức các Cuộc thi, Hội thi. Mời các nhà khoa học, giảng viên của các Viện Khoa học Tây Nguyên, Viện Nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt, Trường Đại học Đà Lạt, Trường Cao đẳng Nghề Đà Lạt, Trường Cao đẳng Sư phạm Đà Lạt, Trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Lâm Đồng tham gia Hội đồng thẩm định khoa học. Mời lãnh đạo các Sở Khoa học Công nghệ, Sở Thông tin Truyền thông, Tỉnh đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia Ban Tổ chức Cuộc thi. Sự phối hợp hỗ trợ của các ban ngành hữu quan về mọi mặt, trong đó quý giá nhất là đội ngũ cán bộ làm công tác nghiên cứu khoa học, cũng như các điều kiện nghiên cứu khoa học.

Bộ Giáo dục và Đào tạo, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam và Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đã đánh giá cao tỉnh Lâm Đồng là địa phương có trong trào nghiên cứu khoa học, sáng tạo kỹ thuật rất sôi nổi và có chất lượng.  Do vậy năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã mời các nhà khoa học thuộc Viện Nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt, Viện Khoa học Tây Nguyên, Trường Cao đẳng Sư Phạm Đà Lạt, Trường Cao đẳng Nghề Đà Lạt tham dự tập huấn tổ chức nghiên cứu khoa học và Hội thảo xây dựng bộ tiêu chí đánh giá thẩm định các đề tài nghiên cứu khoa học cho học sinh phổ thông tại thành phố Đà Nẵng. Năm 2018, Lâm Đồng đã đăng cai tổ chức Cuộc thi Khoa học Kỹ thuật cấp quốc gia cho 32 tỉnh thành phía Nam tại trường Cao Đẳng Sư Phạm Đà Lạt. Năm 2015, đăng cai tổ chức Hội thi Tin học trẻ toàn quốc tại trường Đại học Đà Lạt.   

Các nhà khoa học là thành viên trong Hội đồng thẩm định khoa học cấp tỉnh đã giúp Ban Tổ chức các Cuộc thi, Hội thi trong việc xây dựng các bảng tiêu chí đánh giá thẩm định các đề tài theo phù hợp với hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo và Liên hiệp các Hội Khoa học & Kỹ thuật Việt Nam, do vậy ngoài các đánh giá thẩm định để trao giải cấp tỉnh cho các giải pháp, còn tuyển chọn được các giải pháp có chất lượng khoa học cao tham gia Cuộc thi, Hội thi cấp quốc gia và đã mang lại nhiều giải thưởng cho học sinh tỉnh nhà, đặc biệt hơn là có 3 giải pháp đoạt giải thưởng cấp quốc tế.  

- Năm học 2011 - 2012 có 01 đề tài Thuốc trừ sâu từ hạt bình bát của học sinh Lê Bảo Ngọc, lớp 11 trường THPT Bảo Lộc đoạt giải quốc gia Cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên và nhi đồng toàn quốc, đã tham dự Cuộc thi WIPO (The World Intellectual Property Organization) được tổ chức tại Thái Lan đoạt Huy chương Đồng.

                Bảo Ngọc (giữa) cùng bạn học thực hành thí nghiệm Hóa học tại phòng thí nghiệm thực hành trường THPT Bảo Lộc. 

- Năm học 2015 - 2016: Dự án "Nghiên cứu khả năng gắn và tiêu diệt một số tế bào ung thư của kháng thể kháng nhân" thuộc lĩnh vực “Sinh học tế bào và phân tử” của 02 học sinh Trường THPT chuyên Thăng Long Nguyễn Thu Minh Châu, Hoàng Lữ Đức Chính đoạt Giải Ba của Cuộc thi Khoa học kỹ thuật Intel ISEF (Intel ISEF International Science Engineering Fair) được tổ chức tại Mỹ.

                 Học sinh Nguyễn Thu Minh Châu, Hoàng Lữ Đức Chính tại phòng thí nghiệm  Trường Chuyên Thăng Long Đà Lạt

- Năm học 2017 - 2018: Dự án của học sinh Trần Thị Anh Thư trường THPT chuyên Bảo Lộc (Lâm Đồng) đoạt Giải Tư của Cuộc thi Khoa học kỹ thuật - Intel ISEF 2018 với dự án “Phần mềm hỗ trợ học Hóa, tích hợp công nghệ thực tế tăng cường trên nền tảng Android” trong hạng mục Phần mềm hệ thống và được phần thưởng của 2 Công ty công nghệ thông tin hàng đầu thế giới là Oracle và GoDaddy khen thưởng.

                                                   Học sinh Trần Thị Anh Thư tại Cuộc thi KHKT Intel ISEF 2018

Các thành viên trong Hội đồng thẩm định khoa học cấp tỉnh đã nâng cao tinh thần trách nhiệm, phong cách làm việc của các nhà khoa học, ý thức và thái độ hợp tác hết sức nghiêm túc đã góp phần không nhỏ vào thành công chung của các Cuộc thi, Hội thi.

Ngoài thẩm định, phản biện các giải pháp, dự án khoa học cho học sinh, các nhà khoa học đã tư vấn, hướng dẫn học sinh các phương pháp nghiên cứu khoa học, thí nghiệm, thực nghiệm, đo đạc, xử lý số liệu, trình bày, thuyết minh, báo cáo, poster (bằng cả tiếng Việt và tiếng Anh) cho các dự án khoa học.

Thông qua các buổi phản biện, thẩm định các dự án, giải pháp của học sinh các thành viên trong Hội đồng thẩm định khoa học cấp tỉnh đã rèn luyện các tác phong, tinh thần, thái độ của người làm khoa học cho học sinh phổ thông, giúp cho các em có phong thái tự tin, khiêm tốn, chuyên nghiệp khi trình bày dự án giải pháp nghiên cứu của mình trước Cuộc thi cấp cao hơn.

Do điều kiện nghiên cứu khoa học của học sinh phổ thông còn nhiều khó khăn, các phòng thí nghiệm thực hành của các trường phổ thông chỉ đảm bảo cho các thí nghiệm đơn giản, các em lại chưa có nhiều kinh nghiệm, nên muốn nâng cao chất lượng đề tài, các em phải nhờ đến phòng thí nghiệm của các Viện nghiên cứu Khoa học Tây Nguyên, Viện nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt, Trường Cao đẳng Nghề Đà Lạt hỗ trợ giúp đỡ. Học sinh đã được tiếp cận các tài liệu, mẫu vật và các thiết bị nghiên cứu khoa học được đầu tư hiện đại của các Trường và các Viện nghiên cứu khoa học. Các Viện, Trường đã cử cán bộ nghiên cứu giúp đỡ hướng dẫn các em làm các thí nghiệm phức tạp, hỗ trợ hóa chất làm thí nghiệm, phân tích mẫu, đo đạc các kết quả trong quá trình nguyên cứu và thực hiện dự án khoa học. Ngoài ra các Viện Nghiên cứu đã xác nhận miễn phí các kết quả, sản phẩm nghiên cứu của học sinh khi thực hiện dự án khoa học.

Cuộc thi cũng đã huy động lực lượng các nhà khoa học của các trường Đại học, Cao đẳng và các Viện Nghiên cứu khoa học đóng trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng cùng tham gia hướng dẫn giúp đỡ học sinh thực hiện các đề tài, dự án khoa học có liên quan. Thông qua các nhà khoa học của các trường và các Viện nghiên cứu khoa học định hướng, hướng nghiệp, khơi gợi lòng đam mê trong nghiên cứu khoa học, phát hiện và bồi dưỡng các em học sinh có tiềm năng và năng lực trong nghiên cứu khoa học. Phát huy tối đa sự đóng góp cho địa phương của các trường, các Viện Nghiên cứu và các doanh nghiệp đóng trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng.

Để có được kết quả đáng khích lệ như trên là nhờ có sự đóng góp công sức rất to lớn của đội trí của tỉnh Lâm Đồng, đã khơi gợi được niềm đam mê nghiên cứu khoa học và sáng tạo kỹ thuật cho học sinh phổ thông, giúp các em trau dồi kiến thức, rèn luyện kỹ năng sáng tạo, xây dựng ước mơ các em trở thành nhà sáng chế trong tương lai. Thông qua tham dự các Cuộc thi, Hội thi nhiều em học sinh đã được tuyển thẳng vào Đại học và được nhiều trường Đại học danh tiếng trong và ngoài nước trao học bổng, rất nhiều em học sinh tỉnh Lâm Đồng đã học lên đến Tiến sĩ, Thạc sĩ các ngành khoa học cơ bản thay vì các em chọn ngành kinh tế, tài chính ngân hàng… Nhiều em sau khi học xong đã về nước phục vụ công tác tại tỉnh nhà./.